An tOisín sa Choill

Bunteideal: Fawn In The Wood (1890)
Bunleabhar: The Yellow Dwarf Series
Aistritheoir: mic léinn an Dioplóma san Aistriúchán (2016)

Fadó, fadó, bhí Rí agus Banríon ann, agus bhí siad faoi scamall bróin toisc nach raibh muirear orthu. Ach lá amháin, nuair a bhí an Bhanríon amuigh ag siúl, chonaic sí portán ollmhór, agus ar seisean léi, “lean mise, a bhanríon uasail, agus beidh mian do chroí agat.” Bhí iontas an domhain ar an mBanríon nuair a chuala sí an portán iontach seo ag caint léi, agus stad sí ar feadh tamaill le machnamh ar cad ba cheart di a dhéanamh. Ba é mian a croí a leanbh féin a bheith aici agus mar sin choimeád sí smacht ar an eagla agus bheartaigh sí dul sa seans. Lean sí an portán trí chosán rúnda go dtí gur shroich siad pálás diamant agus péarlaí; pálás a raibh seisear sióg ina seasamh os a chomhair, agus thug gach duine acu bláth déanta as seoda di. Bhí rós, tiúilip, lile, caoróg, caiméilia agus dáilia ann.

“A bhean uasail,” ar siadsan, “beidh iníon agat sula i bhfad, agus caithfidh tú an Banphrionsa Teasmhian a bhaisteadh uirthi.” Chomh luath agus a thiocfaidh sí ar an saol, cuir fios orainn trí ainm gach blátha a rá, agus bronnfaimid dea-thréithe na grástúlachta agus na maitheasa uirthi.” D’fhill an Bhanríon shona abhaile agus in am trátha, saolaíodh Banphrionsa óg di. Cuireadh fios ar na sióga, agus tar éis dóibh an bhunóc a phógadh, bhronn siad éirim aigne, áilleacht agus féith an ghrinn uirthi, agus gach dea-thréith eile dá raibh ar a gcumas a shamhlú. Bhí an Bhanríon díreach ag gabháil buíochais leo as an ngar a rinne siad di nuair a tháinig portán ollmhór isteach, portán a bhí chomh mór sin gur ar éigean a bhí sé ábalta teacht tríd an doras. “Á, a bhanríon mhallaithe,” ar seisean, “tá tú tar éis dearmad a dhéanamh ar an tseirbhís a sholáthair mé duit, nuair a threoraigh mé chuig mo dheirfiúracha thú; chuir tú fios orthusan ach níor bhac tú liomsa.”

D’iarr an bhanríon maithiúnas uirthi dá botún agus rinne na sióg-dheirfiúracha an achainí chéanna. Níor éirigh leo, áfach.

“Níl mé chun an méid dochair a dhéanamh agus a bhí i gceist agam,” arsa an portán, “ach fainic sibh féin; má fheiceann an banphrionsa solas an lae sula mbeidh cúig bliana déag slánaithe aici, d’fhéadfadh a hanam a bheith i gcúl a doirn aici.”

Chuir an bhagairt seo an-imní ar thuismitheoirí an bhanphrionsa agus chaith siad go leor ama ag tógáil páláis gan fuinneoga; áit chun í a choinneáil go dtí go mbeadh sí níos sine ná an aois mharfach.

D’éirigh leo agus chuaigh an banphrionsa in áilleacht agus in eolas go dtí go raibh sí beagnach cúig bliana déag d’aois. Ní fheiceadh sí solas an lae choíche. An t-aon solas a fheiceadh sí ná an solas ó na coinnle céarach a bhíodh ar lasadh ó dhubh go dubh.

Péinteáladh a portráid agus iad ag druidim i dtreo a saoirse. Seoladh cóip chuig gach cúirt ríoga sa domhan.

Moladh an bhanríon óg go mór agus go fairsing agus d’iarr go leor prionsaí uirthi iad a phósadh. Bhí duine de na prionsaí chomh splanctha sin ina diaidh gur bheag nár chaill sé a chiall ar fad.

Tréanfhear an t-ainm a bhí air. Ba mhac le rí mór-le-rá é a raibh a chúirt ríoga gar do thír an Bhanphrionsa Teasmhian. D’impigh Tréanfhear ar a athair ambasadóir a sheoladh chuig an mBanphrionsa agus roghnaíodh fear uasal dea-chainteach.

Nuair a shroich sé cúirt an Bhanphrionsa, rinne sé iarratas í a fheiceáil ar an bpointe boise ach dhiúltaigh siad an t-iarratas, rud a chuir a sháith iontais air. “Ná bíodh fearg ort toisc gur dhiúltaíomar d’iarratas, a Thiarna Binnbhéalach,” arsa an Rí. “Bhí ábhar maith agat lena dhéanamh,” agus ansin d’inis sé an scéal iontach ar fad don fhear uasal. D’fhág Binnbhéalach an Rí ansin, agus d’fhill sé ar a chúirt féin. Bhí an Prionsa Tréanfhear go hiomlán trína chéile nuair a fuair sé amach nach mbeadh cead aige bualadh leis an mBanphrionsa arís go ceann trí mhí fhada eile – go dtí go mbeadh sí cúig bliana déag d’aois.

Tháinig beaguchtach ar a athair, an Rí, agus iarradh ar an Uasal Binnbhéalach cuairt a thabhairt ar thuismitheoirí Theasmhian a luaithe agus ab fhéidir agus a mhíniú dóibh go gcaillfí an Prionsa Tréanfhear mura ligfí dó bualadh lena n-iníon. Anois, bhí an Banphrionsa tar éis portráid an Phrionsa a fheiceáil, agus bhí sise i ngrá leis an bhfear óg gach pioc chomh láidir is a bhí seisean i ngrá léi-se; mar sin, nuair a tháinig a máthair chuici ag rá go raibh an Prionsa tinn, chuir an scéal isteach go mór ar an gcailín óg, agus ba é a dúirt sí: “A Mháthair dhil, nach bhféadfaimis cóiste a fháil a bheadh dúnta chomh daingean sin nach dtaitneodh solas na gréine isteach orm agus go bhféadfainn taisteal ann go slán sábháilte go dtí pálás an Phrionsa?”

Bhí an Rí agus an Bhanríon sásta leis an bplean seo, agus d’fhill an tUasal Binnbhéalach lom láithreach leis an dea-scéal a insint don Phrionsa Tréanfhear. Tógadh cóiste nua, a raibh líneáil d’éadach galánta bándearg agus órga air, ach nach raibh fuinneog ar bith ann, agus cuireadh fear de na huaisle i bhfeighil air. Cuireadh an Banphrionsa agus a beirt bhan coimhdeachta—Clóbhlus agus Fadingneach—faoi ghlas laistigh den chóiste, agus ar aghaidh leo ar an bpointe boise i dtreo chúirt an Phrionsa in éineacht le buíon láidir tionlacan. Anois, bhí an-chion ag Clóbhlus ar a máistreás óg; ach bhí rún ag Fadingneach an lánúin óg a scaradh óna chéile, toisc go raibh sí féin i ngrá leis an bPrionsa Tréanfhear i ndiaidh a phictiúr a fheiceáil.

Mar sin, ar an lá deiridh den aistear, nuair a bhí siad gar do chúirt ríoga an Phrionsa Óig; gan rabhadh, gan choinne, ghearr Fadingneach díon an chóiste le scian mhór. Chonaic an Banphrionsa Teasmhian solas an lae den chéad uair! Ní túisce agus a bhí an solas ag lonrú uirthi gur léim sí amach ón gcóiste agus gur thosaigh sí ag caoineadh go brónach. Rinneadh oisín álainn di, chuaigh sí ag preabadh isteach san fhoraois agus ansin chuaigh sí i bhfolach i dtor dorcha gruama. Bhí an locht ar Phortán Sí, agus is cosúil go raibh sí meáite ar léirscrios. Bhí an toirneach agus tintreach chomh huafásach sin gur tháinig eagla ar na freastalaithe ar fad agus gur imigh siad de rith. Ach ní raibh Fadingneach agus a máthair ina measc, ná Clóbhlus, a bhí sna sála ag an mBanphrionsa.

Chuir Fadingneach uirthi héin na héadaí ba ghalánta de chuid an Bhanphrionsa. Thug sí aghaidh ar an gcathair, agus tháinig a máthair ina diaidh; chas an Rí agus a mhac leo gan mhoill. Ach nuair a chonaic an Prionsa Tréanfhear í, thit sé siar agus bhéic sé os ard. “Cé atá romham?” ar seisean. “A Mhórgacht,” arsa máthair Fhadingneach, “Is í an Banphrionsa Teasmhian í,” agus shín sí a méar i dtreo a hiníne oilce. Tá litreacha agus bronntanais aici ón Rí agus ón mBanríon. Bhreathnaigh an Prionsa ar Fhadingneach, a bhí chomh gránna agus a raibh an Banphrionsa Teasmhian álainn, agus dúirt sé de bhéic: “Rinne tú feall orm; ní hí an Banphrionsa Teasmhian í.” Chroith sé a lámh agus rug beirt saighdiúirí greim ar an mBanphrionsa bréagach agus a máthair. Cuireadh i bpriosún iad, i gceann de na caisleáin ba dhaingne sa chathair.

Fuair an gheit an ceann is fear ar an bPrionsa Tréanfhear agus bheartaigh sé an chúirt a fhágáil faoi rún. Chaithfeadh sé an chuid eile dá shaol ar deoraíocht lena chomrádaí dílis Binnbhéalach. D’fhág siad an chúirt ar an bpointe agus an lá dar gcionn níorbh fhada gur shroich siad coill mhór mhillteach. Thuirling an Prionsa Tréanfhear den chapall agus chuaigh Binnbhéalach ar thóir bia. Ní mór dúinn filleadh ar an Oisín míshásta anois. Mar is eol duit, chuaigh Clóbhus sa tóir uirthi agus chomh luath is a chonaic an Oisín í, rith sí chuici agus bhí sí á cuimilt go fonnmhar aici agus na deora ag titim óna súile áille. D’aithin Clóbhus láithreach gurb í (an?) Oisín a mháistréas mhuirneach. Go tobann, cé a tháinig rompu ach an tsióg Tiúilip, an tsióg chéanna a bhí i láthair ag breith an Bhanphrionsa agus agus a raibh trua aici don chuma bhrónach a bhí ar an mBanphrionsa anois. D’impigh Clóbhlus ar an tsióg cuma nádúrtha an Bhanphrionsa a thabhairt ar ais di. “Ní féidir liom é sin a dhéanamh,” ar sise, “ach is féidir liom an pionós atá uirthi a laghdú. Le titim na hoíche, tiocfaidh sí ar ais chuici féin agus ní mór di dul ar fánaíocht tríd na páirceanna agus na coillte. Lean an bóithrín sin go dtí go dtiocfaidh tú ar theachín, áit a bhfaighfidh tú bia agus foscadh.” Rinne siad amhlaidh, agus níorbh fhada gur shroich siad an teachín. Thug seanbhean chneasta seomra taobh istigh dóibh, áit a raibh dhá leaba áille acu ann. Chomh luath agus a d’éirigh sé dorcha, rinneadh bean den Bhanphrionsa Teasmhian arí agus chuaigh siad a chodladh lena lámha snaidhmthe thart ar a chéile agus deora ina súile acu. Ag breacadh an lae, rinneadh Oisín den Bhanphrionsa Teasmhian arís agus theith sí ón teachín isteach go dtí an choill ar an bpointe boise. Idir an dá linn, bhí Binnbhéalach tar éis an teachín a bhaint amach ar thóir bia. Ní hamháin gur líon an tseanbhean ciseán dó ach thug sí cuireadh dó foscadh a ghlacadh don oíche agus ghlac sé go fonnmhar leis.

Níor chodail an Prionsa ró-mhaith, agus le héirí na gréine bhuail sé amach sa choill; agus tar éis tamall a chaitheamh ag fánaíocht leis go brónach tháinig tuirse air, agus shuigh sé síos faoi chrann chun a scíth a ligean. Ba ghearr gur thit néal air, agus thosaigh sé ag brionglóideach faoin mbanphrionsa. Díreach ansin tháinig an t-oisín chomh fada leis, agus nuair a d’fhéach sí ar an bPrionsa agus é ina chodladh, (d’aithin sí ar an bpointe ón bpictiúir é) tharraing sí osna le teann éadóchais agus grá! Dhúisigh an torann an Prionsa, agus geit á baint as; d’éirigh sé ina sheasamh de léim, chuir sé saighead ina bhogha; agus an t-oisín ag teitheadh isteach sa choill, scaoil sé an saighead, bhuail í, agus thit sí go talamh ag cneadach, agus gearradh beag ar a cos.

Ba ghearr gur tháinig an Prionsa chomh fada léi, agus nuair a chonaic sé an faitíos agus an phian ina súile, tháinig athrú croí air, agus bhí aiféala air faoin rud a bhí déanta aige.

Chuimil sé go deas réidh í, bhailigh sé roinnt luibheanna agus chuir sé thart timpeall a coise iad. Rinne sé leaba bhog as duilleoga, agus chuaigh sé ar thóir Bhinnbhéalach chun cabhrú leis í a thabhairt ar ais chuig an teachín. Chomh luath in Éirinn is a bhí an Prionsa imithe leis, tháinig Clóbhlus a bhí ar thóir a máistreása, agus í i ndroch-chaoi, agus bhí sí ag iarraidh an t-oisín a chur ina seasamh nuair a d’fhill an Prionsa agus Binnbhéalach ar ais, ach dúirt siadsan gur leo féin í. “Ó, a Dhia” arsa Clóbhlus, “leag mé súil ar an oisín sula bhfaca sibh ar chor ar bith í, b’fhearr liom bás a fháil ná scaoileadh léi.” Leis sin, thug an Prionsa suas í do Chlóbhlus, agus thúg lámh chúnta di an t-oisín a iompar chuig an teachín. Dúirt Binnbhéalach leis an bPrionsa ansin go bhfaca sé Clóbhlus i láthair ag cúirt Theasmhéine.

Bhí ionadh ar an bPrionsa agus chun go sasódh sé é féin, rinne sé poll sa bhalla agus bhreathnaigh sé tríd. Bhí titim na hoíche ann agus bhí an banphrionsa ar ais ina cailín arís. Bhí sí ina luí ar a leaba agus í ag caoineadh go brónach agus na mílte osnaíl aisti: “Faraor! an mbeidh orm cuma oisín a ghlacadh arís, agus mo ghrágheal a fheiceáil agus gan mé in ann labhairt leis arís.” Bhí dóthain ráite. Bhuail siad cnag éadrom ar an doras, agus níorbh fhada go raibh an Prionsa ar a ghlúine agus é ag fógairt a ghrá don bhanphrionsa. De léim, bhí torann trumpaí le cloisteáil i ngach aon áit agus isteach leis an Rí sa teachín agus é ag cuardach a mhic. Is í an Tiúilip Sí a bhí ina bhun ar fad. B’in í an tseanbhean agus ba léi an teachín. Iompraíodh an banphrionsa chuig cúirt an Phrionsa Tréanfhear i gcóiste agus coinníodh í sa dorchadas go dtí go raibh sí cúig bliana déag d’aois agus ba gearr uatha é sin. Rinneadh ceiliúradh ollmhór ag an mbainis agus bhí sé thar a bheith speisialta mar go raibh na sé sióg, a bhí láthair agus í ag teacht ar an saol, i láthair chomh maith céanna ag an mbainis; agus chun barr uile a chur air, pósadh Binnbhéalach agus Chlóbhlus.